- Ελάμ
- Βιβλική ονομασία της ιστορικής περιοχής, η οποία βρισκόταν στην ανατολική όχθη του κάτω ρου του Τίγρη· η ΕλυμαΐςΕλυμαία των αρχαίων Ελλήνων και η Σουσιανή των Ρωμαίων. Το πιο γνωστό κέντρο της ήταν τα Σούσα, που ήταν και η πρωτεύουσά της για πολλούς αιώνες. Η Ε. υπήρξε κέντρο ενός μεγάλου πολιτισμού που διατηρήθηκε από την 3η έως την 1η χιλιετία π.Χ. Είχε οργανωθεί σε κράτος από τους προϊστορικούς ήδη χρόνους. Οι πρώτες ιστορικές πληροφορίες σχετικά με τους Ελαμίτες αναφέρονται σε επιδρομές που έκαναν κατά της σουμερικής πόλης Λαγκάς και κατά των Ακαδίων, στους οποίους για ένα διάστημα μάλιστα ήταν φόρου υποτελείς, όταν ο Σαργών ο Μέγας, βασιλιάς της Ακάδ, κατέλαβε την Ε.
Η ακαδική κυριαρχία όμως δεν διήρκεσε πολύ και η Ε. κυβερνήθηκε πάλι από Ελαμίτες. Η ελαμιτική αναγέννηση πάντως σημειώθηκε μεταξύ της 2ης και της 1ης χιλιετίας π.Χ., οπότε η Ε. εμφανίστηκε υποτελής σε μια δυναστεία, της οποίας τα μέλη χαρακτηρίζονταν βασιλείς της Αουζάν και των Σούσων. Αυτοί δεν απελευθέρωσαν μόνο τη χώρα, απαλλάσσοντάς την από κάθε ξένη επιρροή, αλλά εισέβαλαν με τη σειρά τους στη Βαβυλωνία και εγκαταστάθηκαν μόνιμα στην πόλη Λάρσα της Μεσοποταμίας. Τότε ξεκίνησε μια μεγάλη περίοδος προστασίας ή στενής συμμαχίας μεταξύ Ε. και Βαβυλωνίας, η οποία συμπίπτει με τη μεγαλύτερη ακμή του ελαμιτικού πολιτισμού. Η συμμαχία αυτή δεν εξασθένησε· αντίθετα μάλιστα ενισχύθηκε, όταν οι δύο σύμμαχοι αναγκάστηκαν να αντιμετωπίσουν τον απειλητικό επεκτατισμό των Ασσυρίων. Κατά τον 7o αι. π.Χ., όμως, ο Σεναχερίμπ κατέκτησε τη Βαβυλωνία και λίγο αργότερα αναγκάστηκε και η Ε. να υποκύψει στην ασσυριακή δύναμη: η χώρα λεηλατήθηκε και η πρωτεύουσα Σούσα καταστράφηκε ολοσχερώς. Με την προσάρτηση της περιοχής στην Περσική αυτοκρατορία, η ιστορία της Ε. έκλεισε οριστικά (μέσα της 1ης χιλιετίας π.Χ.) και η περιοχή αποτέλεσε μία από τις είκοσι σατραπείες της Περσικής αυτοκρατορίας με την ονομασία Σουσιανή, την οποία διατήρησε και όταν κατακτήθηκε και ενσωματώθηκε στο βασίλειο των Σελευκιδών (312).
Η θρησκεία της Ε. είχε δεχτεί πολλά στοιχεία από τη θρησκεία των Βαβυλωνίων και των Σουμερίων. Στην κορυφή του πανθέου βρισκόταν ο θεός των Σούσων, Ινσουσινάκ, που αποτελούσε εθνική θεότητα. Άλλοι θεοί ήταν ο Χουμπάν με τη σύζυγό του Κιριρίσα και τον γιο του Χουτράν, ο Ναχούντε, ο Ήλιος, και ο Πινιγκίρ, ο κύριος του ουρανού.
Αντιπροσωπευτικά δείγματα τέχνης της Ελάμ, που υπήρξε κέντρο ενός μεγάλου πολιτισμού από την 3η έως την 1η χιλιετία π.Χ. Αριστερά, ταφικό αγγείο με στιλιζαρισμένη παράσταση αίγαγρου (3η χιλιετία π.Χ.). Δεξιά, κυλινδρικό αγγείο με λαβή σε σχήμα ζεύγους ειδωλίων (2η χιλιετία π.Χ.) (Αρχαιολογικό Μουσείο, Τεχεράνη).
Dictionary of Greek. 2013.